Adaptief leren = leren op maat

Elke leerling is verschillend. Zelfs binnen eenzelfde klas verschillen leerlingen vaak sterk van elkaar. Uiteraard zijn er verschillen in niveau: de ene leert gemakkelijker talen, de andere is sterker in rekenen en wiskunde. Maar daarnaast zijn er nog andere verschillen die inspelen op het leerproces. Sommige leerlingen verkiezen meer begeleiding en ondersteuning, anderen gaan liever zelfstandig te werk. Sommigen willen meteen aan de slag, anderen verkiezen eerst een grondige uitleg.

Een adaptieve leeromgeving houdt rekening met deze verschillen. Ze past zich aan aan de voorkeuren en het niveau van de leerling, en dat voor iedere leerling afzonderlijk. Je kan het vergelijken met een leerkracht die de inhoud en de vorm van de les aanpast aan het niveau, de voorkeuren en de interesses van de klas, maar dan met de focus op de individuele leerling. Belangrijk daarbij is dat de aanpassingen op het moment zelf gebeuren, en steeds bijgestuurd worden. Dat brengt ons bij de volgende vraag: hoe gaat adaptief leren in zijn werk?

Om zich te kunnen aanpassen aan een leerling maakt een digitale leeromgeving eerst een inschatting van het niveau en de voorkeuren van de leerling. Hiervoor gebruikt de leeromgeving zoveel mogelijk informatie die ze over de leerling heeft. Enerzijds gaat het om informatie over keuzes en kenmerken die de leerling of de leerkracht zelf ingevoerd heeft (zoals leeftijd, leerjaar, of hoe de leeromgeving eruit moet zien). Anderzijds haalt de leeromgeving informatie uit de interactie met de leerling. Hoe lang of hoe vaak bekijkt de leerling een filmpje? Beantwoordt de leerling de vraag juist of fout? Hoe snel beantwoordt de leerling een bepaalde vraag? Aan welk ritme gaat de leerling door de leerstof? Deze informatie legt verschillen tussen leerlingen bloot, en laat toe een inschatting te maken van het niveau, de voorkeuren, en de motivatie van de leerling.

Op basis van de gemaakte inschatting past de leeromgeving zich aan. Dit kan op verschillende manieren en in verschillende vormen. Zo kan bijvoorbeeld de inhoud aangepast worden aan de voorkeuren of het motivatieniveau van de leerling. Of de moeilijkheid van de oefeningen wordt aangepast aan het niveau van de leerling. Maar ook de automatische feedback na een antwoord kan verschillen afhankelijk van het type fout. De mogelijkheden zijn eindeloos.

Er zijn verschillende strategieën om adaptief leren in een leeromgeving te organiseren, maar het idee blijft hetzelfde: het leren aanpassen aan de leerling. Grofweg zijn er twee strategieën. Bij de eerste strategie leggen onderwijsexperts alle mogelijke aanpassingen vast. Aan de hand van een “als dit, dan dat” aanpak, gidst de leeromgeving de leerling door de inhoud. Bijvoorbeeld: als een leerling een oefening onvoldoende beantwoordt, dan wordt er een extra voorbeeld aangeboden. Is het antwoord goed genoeg, dan wordt het extra voorbeeld overgeslagen.

De tweede strategie maakt gebruik van computeralgoritmes. Zo’n algoritme schat bijvoorbeeld eerst het niveau van de leerling in, om op basis daarvan een gepaste volgende oefening aan te bieden. Om dit te doen gebruikt het algoritme niet enkel informatie over de leerling zelf, maar ook informatie over andere leerlingen binnen de leeromgeving. Het algoritme leert als het ware welke combinatie van leerstof en leerling de beste vooruitgang stimuleert.

Je kan de tweede strategie om adaptief leren in een digitale leeromgeving te organiseren, vergelijken met hoe online streaming diensten werken. Denk maar aan Spotify, Netflix, of Amazon. Op basis van de muziek of de films die je kiest, maakt de streamingdienst een inschatting van jouw voorkeuren. Op basis van jouw voorkeuren en je gelijkenissen met andere gebruikers krijg je nieuwe suggesties op maat. (Hier hebben we ook al een andere blogpost aan gewijd.)

Er is natuurlijk een belangrijk verschil tussen een adaptieve leeromgeving en een online streamingdienst. Bij een adaptieve leeromgeving staat leren centraal in plaats van entertainen. De leeromgeving wil in de eerste plaats door gerichte aanpassingen leren zo goed mogelijk stimuleren. Zo krijgen we meteen ook een antwoord op onze laatste vraag: waarom zetten wij bij i-Learn volop in op adaptief leren?

Een leerling leert het meest van gerichte feedback, van een oefening of leerinhoud die uitdagend genoeg, maar niet te moeilijk is. Een adaptieve leeromgeving probeert net dát te doen: elke leerling die inhoud, die oefening, en die ondersteuning of feedback geven die het leren het meest stimuleert.

Onderzoek heeft aangetoond dat deze aanpak werkt. Leerlingen leren efficiënter wanneer ze gebruikmaken van een adaptieve leeromgeving in vergelijking met een niet-adaptieve leeromgeving. Daarnaast speelt motivatie een belangrijke rol. Leerstof op maat van de leerling, op maat van zijn of haar persoonlijke voorkeuren, stimuleert en enthousiasmeert, en helpt de leerling om zich aandachtig in te zetten.

Vergis je niet, een adaptieve leeromgeving is er niet om de school, de klas, of de leerkracht te vervangen. Adaptief online leren is net een aanvulling op het leren in de klas. Voor leerkrachten biedt het de kans om aan elke leerling leerstof op maat te presenteren, zowel binnen als buiten de school. Kortom, adaptief digitaal leren gaat hand in hand met leren in de klas.

In een digitale wereld vindt ook leren steeds meer online plaats. Bij i-Learn zetten we in op adaptief leren. We stimuleren ontwikkelaars om hun leeromgevingen meer adaptief te maken en willen hen daarbij ondersteunen. We onderzoeken de werking van adaptieve leeromgevingen in de praktijk en ontwikkelen zelf nieuwe systemen en algoritmes om adaptiviteit vorm te geven. Het doel is duidelijk: leren op maat voor elke leerling in Vlaanderen.